Seksueel (grensoverschrijdend) gedrag

drie scouts staan bij valavond naast een boom

Als leiding krijg je misschien soms te maken met seksueel getinte situaties. Seksualiteit is een normaal onderdeel van de ontwikkeling, dus niet elke seksueel getinte situatie is meteen problematisch. Wel is het als leiding soms moeilijk om te weten hoe je hierop moet reageren, of in te schatten wanneer een situatie wel ongepast is.

Seksueel getint gedrag bij leden

Wat doe je als een koppeltje van de givers seks heeft op kamp? Hoe reageer je op jonggivers die samen naar porno kijken in de tent?

Seksueel gedrag is een normaal deel van de ontwikkeling van kinderen en jongeren. De kans bestaat dus dat jij er als leiding getuige van bent. De scouts is een veilig nest, waarin je als jongere mag experimenteren, maar waar je ook elkaars grenzen bewaakt.

Wanneer een situatie oké is, hoef je niet streng te reageren (je hoeft zelfs niet altijd te reageren). Seksualiteit is geen taboe, en gaat ook niet alleen over 'geslachtsgemeenschap'. Ook babbelen over seks, aanraken of seksuele opmerkingen geven zijn er deel van. Op allesoverseks.be vind je een berg informatie over seksualiteit.

Meer weten? Niets mis mee!

Niets mis mee! is een educatief spel voor leiding van jeugdbewegingen. Dat spel geeft informatie over welk gedrag normaal is op welke leeftijd en hoe je best reageert.

Het pakket bestaat uit 31 cases en een handleiding met theorie, nuttige info en handvaten. Tijdens het spel ga je aan de slag met de cases. Je maakt een inschatting van de situatie en probeert een gepaste reactie te formuleren. Daarna krijg je tips om met de situatie om te gaan. 

Zin om met dit spel aan de slag te gaan? Leen het van je districtscommissaris of een Hopper-winkel of Hopper-jeugdverblijf in je buurt!

Graag meer uitleg over dit pakket? Volg een workshop! Meer info vind je op de website van Pimento.

Help! Is deze situatie oké?

Soms is een situatie gewoon heel oké, soms is die duidelijk verkeerd. Of ergens ertussen. Niet altijd gemakkelijk om in te schatten hoe je correct reageert als leiding. Reageer vooral niet paniekerig of emotioneel. Anderzijds is onverschillig blijven ook geen goed idee als er grenzen overschreden worden. Neem de situatie ernstig zonder verwarring te creëren bij je leden. Hun veiligheid – zowel fysiek als mentaal – staat altijd voorop!

Er zijn zes parameters die je helpen inschatten of seksueel getinte situaties oké zijn. Door de parameters toe te passen op de situatie kan je afwegen of de situatie normaal is of net helemaal niet.

Als de situatie aan alle parameters voldoet, is de situatie oké. Wanneer aan één of meer van de volgende parameters niet wordt voldaan, is de situatie niet oké. Maar hoe 'niet oké' een situatie is, is ook een inschatting. Het aantal parameters en de mate waarin ze overschreden worden, helpt je om de ernst van het gedrag in te schatten.

1. Wederzijdse toestemming

Is er hier duidelijke wederzijdse toestemming? En beleven alle partijen er plezier aan? 

Heeft iedereen met volle bewustzijn hun akkoord kunnen geven? Dit kan moeilijk zijn om in te schatten. Toestemming wordt vaak non-verbaal gegeven en kan in de loop van het contact veranderen of zelfs ophouden.

2. Vrijwilligheid

Is er in deze situatie sprake van enige mate van dwang, druk of beloning? Willen beide partijen dit echt uit zichzelf?

3. Gelijkwaardigheid

Zijn beide partijen gelijkwaardig aan elkaar? (Denk aan leeftijd, ontwikkelingsniveau, gezagsrelatie...)

Bekijk per situatie of er in de interactie voldoende gelijkwaardigheid is om het overwicht van de ene op de andere uit te sluiten. Bijvoorbeeld, is toezicht bij douchende achtjarigen nog wel gepast?

4. Leeftijd of ontwikkeling

Is het gedrag gepast binnen de leeftijd en ontwikkeling volgens onderzoek? (Er zijn uiteraard verschillen tussen kapoenen en givers, of leiding en welpen.)

Denk bijvoorbeeld aan bedplassen, naaktlopen, op de schoot kruipen, aan de geslachtsdelen wriemelen, taalgebruik...


Meer weten over de leefwereld? Ga naar Mijn tak en duik in de leefwereld van elke tak!

5. Context

Stoort het gedrag niemand en wordt de privacy gerespecteerd? 

Zijn er bijvoorbeeld omstaanders die niet betrokken (willen) zijn maar wel een impact ondervinden?

6. Zelfrespect

Is het zelfrespect van de betrokkenen in gevaar? Gaat niemand spijt hebben? Of imagoschade oplopen? 

Is de persoon oké met het eigen gedrag en de eigen keuzes?

Hoe reageer ik?

Heb je de zes parameters overlopen? Dan heb je bepaald of de situatie oké is of niet.

Wanneer de situatie oké is

Voorbeeld. Het is platte rust en plots klinkt gegiechel uit de welpentent. Je neemt een kijkje en ziet dat alle zes welpen in hun blootje staan te dansen. Ze lachen erop los en hebben veel lol.

Benoem de situatie, maak er misschien een luchtige opmerking over. Je hoeft niet te streng te zijn. Dramatiseer niet. Het is heel normaal dat kinderen en jongeren experimenteren met hun seksualiteit. Dat naar de taboesfeer verdringen kan slecht zijn voor hun seksuele ontwikkeling.

Wanneer de situatie niet oké is

Voorbeeld. De leiding vermoedt dat een van de givers een oogje heeft op een andere. Dat gaf hen inspiratie bij het verzinnen van haar totemopdracht: de giver in kwestie moet een lapdance geven aan haar crush. Eigenlijk wil ze dit niet doen. Achteraf voelt ze zich vernederd.

Probeer op een rustige manier uit te leggen wat kan en niet kan. En waarom iets niet oké is. Zorg dat alle betrokken partijen mee zijn: medeleiding, leden... Maak duidelijk welke grenzen overschreden zijn, en hoe ver. Ga na of er gevolgen moeten komen op het gedrag.

Wanneer iets duidelijk (veel) te ver gaat

Schakel op tijd hulp in van andere leiding of een aanspreekpunt integriteit (API) van Scouts en Gidsen Vlaanderen als je voelt dat de situatie te veel voor je is. Ernstige schendingen zijn werk voor hulpverleners, zoals de politie of psychologen.

Andere organisaties waarbij je terecht kunt voor info en hulp zijn...

  • JAC, helpt jongeren tussen 12 en 25 jaar met al hun vragen en problemen.
  • Awel, waar kinderen en jongeren terecht kunnen met al hun vragen, verhalen en problemen.
  • 1712, een professionele hulplijn voor vragen over geweld, misbruik en kindermishandeling.
  • Nu praat ik erover, een chatbox waar minderjarigen die vragen hebben over of slachtoffer zijn van mishandeling, verwaarlozing of seksueel geweld.

#WijGrijpenIn

Ben je getuige van een situatie die niet oké is? Als omstaander kan je een groot verschil maken als je reageert op het seksueel grensoverschrijdend gedrag. Maar ingrijpen is niet evident. Velen willen wel reageren, maar weten niet zo goed hoe of wat ze kunnen doen.

Daarom lanceerde Sensoa - het Vlaams expertisecentrum voor seksuele gezondheid - de campagne #WijGrijpenIn. De campagne heeft als doel getuigen van seksueel grensoverschrijdend gedrag te motiveren om in te grijpen, en tips te geven om dat op een effectieve manier te doen.

De 5 A's

Anderen betrekken, Afleiden, Afzonderen, Aanspreken en Aanwezig blijven. Deze 5 A's geven 5 mogelijke manieren waarmee jij kan ingrijpen en het verschil kan maken.

  • Anderen betrekken: de hulp van anderen inroepen, zoals andere omstanders of iemand met autoriteit.
  • Afleiding creëren: de aandacht weghalen van de gebeurtenis.
  • Afzonderen: het slachtoffer fysiek uit de situatie halen.
  • Aanspreken: de dader en/of het slachtoffer aanspreken.
  • Aanwezig blijven: als je het gevoel niet veilig te kunnen ingrijpen, de situatie in het oog houden en achteraf het slachtoffer ondersteuning bieden.

Meer leren hierover doe je op de website van Sensoa.

Ben je geholpen met deze info?