Belonen en straffen

Belonen

Toon welk gedrag je als wenselijk ziet door dit gedrag te belonen. Kinderen die moeilijk gedrag tonen, willen ook beloond worden en zullen het wenselijke gedrag proberen te imiteren. Hoe jonger het kind, hoe explicieter je het concrete gedrag ook benoemt.

Belonen kan op verschillende manieren:

• Sociale beloning: een compliment, knuffel, schouderklopje, knipoog ...
  • Dit is een gratis beloning. Het kost je weinig energie en kan je veel opleveren. Zowel individueel als in groep.
• Activiteiten-beloning: vrijstellen van een klusje, een spel naar keuze, extra punten in een spel, op uitstap ...
  • Kan zowel in grote groep, kleine groep als individueel. Individueel kan wel jaloezie opwekken.
• Materiële beloning: snoep, cadeautje, sticker ...
  • Kan individueel of in groep. Bijvoorbeeld een dessertje omdat de groep iets goed deed.

Materiële beloningen worden het vaakst gegeven omdat kinderen hier meteen zichtbaar op reageren. Toch moet je waakzaam zijn dat je dit niet altijd doet, want anders raakt de betekenis van de beloning zoek. Zo wordt een snoepje na de afwas als beloning na een tijdje misschien wel een evidentie of een vereiste.

Vuistregels voor een goede beloning

• Beloon het gedrag, niet de persoon.
• Aandacht is ook een beloning.
• Benoem het gedrag dat je beloont.
• Beloon iedereen. Alle kinderen vertonen wel eens goed gedrag.
• Zorg dat alle leiding beloont en wees consequent.
• Beloon zowel individueel als in groep. Denk na over wat het meeste effect zal opleveren.

Straffen is geen wondermiddel

In leiding staan kan zalig zijn. Maar soms kan je één van je leden ook wel achter het behang plakken.

En nee, straffen werkt helaas niet. Dat wekt alleen frustraties op. Als leiding zet je kinderen op straf om ze te laten bezinnen over wat ze gedaan hebben. Maar in realiteit zijn ze vaak te gefrustreerd om na te denken. Soms wordt het zelfs een spel om gestraft te worden.

Er bestaat geen kant-en-klare oplossing om beter om te gaan met emoties en gedrag. Maar je kan het wel leren. Door te proberen en op zoek te blijven gaan naar een betere oplossing.

Zo doe je het wel!

Investeer in een goed basisklimaat. Zo voorkom je probleemsituaties. Want voorkomen is altijd beter dan genezen.

Probeer te letten op je communicatie, een goede communicatie doet wonderen. Blijf weg van beschuldigingen zoals ‘je bent stout’. Benoem je eigen gevoel, vertrek vanuit iets dat je zelf gezien hebt.

Bijvoorbeeld: ‘Ik heb gezien dat je een andere kapoen hebt geslagen met een stok. Dat maakt me droevig, ik vind het niet leuk dat kapoenen elkaar pijn doen. Je mag wel boos zijn! Kunnen we samen een andere manier vinden waarop je boos kan zijn? Misschien kan je met die stok wel tegen een muur slaan?’

Vaak is ongewenst gedrag het gevolg van iets diepers. Probeer na te gaan waarom het kind of de jongere dat doet. Wie weet was er net ruzie thuis? Of hebben ze moeite met verliezen tijdens het spel? Want een kind of jongere die zich begrepen voelt, zal minder snel ongepast gedrag vertonen.

Wat er ook gebeurt, je mag altijd je eigen grenzen aangeven. Je bent geen robot, soms wordt het ook wel eens te veel voor jou. Geef aan als het even niet meer gaat. Vraag aan een andere leiding om over te nemen. Ga even weg uit de drukte.

Loopt het toch echt de spuigaten uit? Heb je al de rest al geprobeerd? Dan is het wel tijd voor sancties. Zie dit echt als een laatste oplossing. Als je toch straft, is het belangrijk dat de straf zinvol is en onmiddellijk volgt op het gedrag. Benoem het concrete gedrag en ga na of het kind begrijpt wat dan wel het gewenste gedrag is.

Er zijn drie soorten straffen:

• een straf die iets leuk wegneemt: uitstap afzeggen, voorwerp afnemen, een spel stoppen, geen dessert ...
• een straf die iets niet leuk toevoegt: een zinvolle taak, schade herstellen, time-out ...
• verboden straffen: alles waardoor jij als leiding het kind pijn laat ervaren is verboden; elke vorm van fysieke straf (ja, ook dril), uitschelden, je opvallend ergeren (emotioneel of psychisch kwetsen) …

Meer info over basisklimaat, belonen en straffen vind je in de opvoedingspiramide van Traject op maat.