Verkiezingen ABC

Elke overheid heeft adviesorganen die hen advies kunnen geven over het beleid. Zo is er één voor sociaal-economische zaken, één voor milieu en natuur … Op Vlaams niveau is er de Vlaamse Jeugdraad om de stem van kinderen en jongeren te vertegenwoordigen. Op lokaal niveau is de jeugdraad het officiële adviesorgaan van het gemeentebestuur over alles wat betrekking heeft op jeugdbeleid, bv. subsidiereglement, speelpleintjes, jeugdinfrastructuur … Een advies kan gegeven worden op eigen initiatief of op verzoek van de overheid (bv. lokaal bestuur, regering, parlement …). Een advies is niet bindend. Het bestuur moet er dus niet opvolgen.

Een begroting regelt de inkomsten en uitgaven van de overheid. Elk niveau heeft een aparte begroting. Zo bestaat er een federale begroting, een Vlaamse begroting, enzovoort. Ook je eigen stad of gemeente heeft een begroting.

Na de lokale verkiezingen stellen de partijen die samen willen gaan besturen een bestuursakkoord op. Hierin staat wat ze de komende legislatuur willen bereiken. Op 1 januari van het volgende jaar start normaal gezien het nieuwe bestuur. Dat betekent dat de periode tussen de verkiezingen en de start van het nieuwe jaar een goede periode is om (opnieuw) met de partijen in je gemeente te gaan praten om zoveel mogelijk invloed te kunnen uitoefenen op het uiteindelijke resultaat, eventueel met ondersteuning van een memorandum.

Een burgemeester is het hoofd van de gemeente en de voorzitter van het college van burgemeester en schepenen. De burgemeester is de vertegenwoordiger van de regering in de stad of gemeente en is dus in bijna alle gevallen bevoegd voor het uitvoeren van het wettelijke kader. Daarnaast is de burgemeester het hoofd van de bestuurlijke politie op het grondgebied van de stad of gemeente. Elke stad en gemeente heeft één burgemeester. Omdat de burgemeester het hoofd is van de gemeente, kan die - naast de jeugddienst of schepen van jeugd - ook een zinvol aanspreekpunt zijn voor je groep als je de hulp nodig hebt van je gemeentebestuur.

Een coalitie is een samenwerking tussen verschillende partijen die samen besturen en waarvan de leden deel uitmaken van het college van burgemeester en schepenen of de regering. Meestal heeft zo een coalitie een meerderheid van de zetels in de volksvertegenwoordiging (gemeenteraad, parlement …). Op die manier heeft men meer zekerheid dat men de plannen die men wil uitvoeren, kan uitvoeren.

Het college van burgemeester en schepenen of schepencollege is samengesteld uit de burgemeester en schepenen en is het uitvoerend orgaan van de stad of gemeente. Dat betekent dat ze verantwoordelijk zijn voor de uitvoering en voorbereiding van de beslissingen van de gemeenteraad en dat ze het dagelijks bestuur van de stad of gemeente op zich nemen. Dit doen ze aan de hand van het meerjarenplan en het bestuursakkoord. De burgemeester en schepenen worden verkozen door de gemeenteraad en zijn er ook lid van. Enkel wie via de verkiezingen in de gemeenteraad belandt, kan burgemeester of schepen worden.

De stad Antwerpen is opgedeeld in districten. Deze districten hebben een eigen districtsraad, districtscollege, districtsschepenen en districtsburgemeester. Voor de districtsraad worden er gelijktijdig met de andere lokale verkiezingen districtsraadsverkiezingen gehouden. De districten hebben onder meer de bevoegdheid over het cultuur-, jeugd-, senioren- en sportbeleid. Dit betekent dat ze dus ook een eigen districtsschepen van jeugd hebben.

Een fractie is een samenwerking tussen verschillende leden in een volksvertegenwoordiging, bijvoorbeeld een gemeenteraad of parlement. In een fractie worden de taken verdeeld om het werk te verlichten. Vaak zijn er ook voordelen verbonden aan een fractie met meer leden. Daarom vormen leden van meerdere partijen soms samen een fractie.

De gemeenteraad is binnen een stad of gemeente het belangrijkste bestuursorgaan en het bestaat uit rechtstreeks door de bevolking verkozen leden. De leden zijn verzameld per partij of kartel in een fractie. De gemeenteraad heeft een regelgevende bevoegdheid. Dat betekent dat ze verantwoordelijk zijn om beslissingen te nemen over alles wat de stad of gemeente aanbelangt, behalve als ze die bevoegdheid doorgegeven hebben, bijvoorbeeld aan het college van burgemeesters en schepenen.

De jeugddienst vormt de link tussen het lokaal bestuur en de kinderen en jongeren in een stad of gemeente. Op de jeugddienst werkt een jeugdconsulent die meestal ook dienstdoet als aanspreekpunt voor lokale jeugdverenigingen. Daarnaast ondersteunt de jeugddienst vaak de jeugdraad.

Op lokaal niveau is de jeugdraad het officiële adviesorgaan van het gemeentebestuur over alles wat betrekking heeft op jeugdbeleid, bv. subsidiereglement, speelpleintjes, jeugdinfrastructuur … De jeugdraad mag advies geven op eigen initiatief over alles wat met kinderen of jongeren te maken heeft of op verzoek van het gemeentebestuur. Het bestuur moet verplicht advies vragen aan de jeugdraad over alles met betrekking tot jeugdbeleid en over de opmaak, uitvoer en evaluatie van het meerjarenplan. De jeugdraad is vaak dé plek in de gemeente om als jongere je stem te laten horen, het beleid te beïnvloeden en een sterk lokaal netwerk uit te bouwen. Vaak is het samengesteld uit vertegenwoordigers van de verschillende lokale jeugdverenigingen, maar er kunnen ook individuele jongeren deel van uitmaken.

Wanneer twee of meer politieke partijen samen – dat wil zeggen met één lijst en één programma – naar de kiezer trekken, wordt dat een kartel genoemd. Dit gebeurt op alle niveaus, maar komt vaker voor op lokaal niveau. Na de verkiezingen maken de partijen die een kartel vormen vaak samen deel uit van één fractie.

Een legislatuur(periode), bestuurs- of zittingsperiode is de periode waarvoor een parlement of raad verkozen is. Voor het federaal, Vlaams en Brussels parlement duurt de legislatuur vijf jaar, voor de gemeenteraad is dat zes jaar. Aan het eind van de legislatuur worden er opnieuw verkiezingen gehouden om het parlement of de raad opnieuw samen te stellen voor de volgende legislatuur.

Het bestuur van een stad of gemeente ligt in handen van de gemeenteraad en het college van burgemeester en schepenen. Het lokaal bestuur, ook wel stads- of gemeentebestuur genoemd, wordt daarom gebruikt als verzamelterm om het geheel van de gemeenteraad, het schepencollege en hun administratie te benoemen.

Het meerjarenplan van een lokaal bestuur bevat de planning van het beleid en financiën voor zes jaar. Het meerjarenplan wordt opgesteld in het eerste jaar van de legislatuur van het lokaal bestuur en geldt voor de resterende vijf jaar van de legislatuur en het eerste jaar van de volgende. Een lokaal bestuur moet hun meerjarenplan elk jaar minstens één keer aanpassen. De jeugdraad moet gevraagd worden advies te geven op de opmaak, uitvoer en evaluatie van het meerjarenplan. Tijdens de opmaak van het meerjarenplan, het eerste jaar na de verkiezingen, kan je proberen om de speerpunten uit je memorandum nogmaals te benadrukken bij de burgemeester en schepenen en de rest van de gemeenteraad.

Een memorandum is kort gezegd een document waarin beleidsaanbevelingen (suggesties en ideeën voor de politici) naar voren worden geschoven en in de kijker worden gezet. Het doel van een memorandum is niet enkel beleidsmakers, politici … te informeren, maar ook te ondersteunen en te inspireren met deze tekst en beleidsaanbevelingen. Een memorandum kan je ondersteunen als je gaat praten met politici voor de verkiezingen, tijdens het opstellen van het bestuursakkoord en doorheen de rest van de legislatuurperiode.

Scouts en Gidsen Vlaanderen schreef zo'n memorandum, maar je kan er zelf ook één schrijven.

Een minister is een lid van de regering en verantwoordelijk voor een bepaald beleidsdomein, bv. onderwijs, welzijn, economie, klimaat, buitenlandse zaken … De leider van de federale regering wordt de eerste minister of premier genoemd. De leider van regionale regeringen – onder meer de Vlaamse en Brusselse Hoofdstedelijke – wordt minister-president genoemd. Ministers moeten aan het parlement verantwoording afleggen over hun acties.

Bij opkomstplicht ben je verplicht om naar de stembus te gaan, maar je bent niet verplicht om te stemmen. Wat je in het stemhokje doet – bijvoorbeeld blanco stemmen –, kies je zelf. In principe is het strafbaar om niet deel te nemen aan de verkiezingen, maar in praktijk wordt dit meestal niet bestraft. In Vlaanderen is er opkomstplicht vanaf 18 jaar voor de Europese, federale en Vlaamse parlementsverkiezingen. In Brussel is er opkomstplicht vanaf 18 jaar voor de Europese, federale en Brusselse parlementsverkiezingen en de lokale verkiezingen.

De oppositie is het geheel van partijen dat geen deel uitmaakt van de regering (op federaal en regionaal niveau) of het schepencollege (op lokaal niveau). De oppositie kant zich meestal tegen de meerderheid.

Een parlement is samengesteld uit volksvertegenwoordigers die in naam van de bevolking beslissingen maken. De belangrijkste bevoegdheden van een parlement zijn wetten stemmen, de regering benoemen en controleren en de begroting goedkeuren. Op federaal niveau is er het Federaal Parlement, bestaande uit de rechtstreeks verkozen Kamer van volksvertegenwoordigers en de onrechtstreeks verkozen Senaat, op regionaal niveau is er onder meer het Vlaams Parlement en het Brussels Parlement.

Een politieke partij wordt gevormd door mensen die het eens zijn over een aantal politieke beginselen en samen meedoen aan verkiezingen. Op elk niveau zijn er politieke partijen te vinden. Vaak zijn lokale partijen lokale afdelingen van nationale partijen. Elke partij dient een kandidatenlijst in voor de verkiezingen. Soms vormen meerdere partijen samen een kartel en trekken ze samen naar de kiezer. Soms staan er ook onafhankelijken of partijlozen op de lijst. Na de verkiezingen vormen de verkozen leden van één politieke partij meestal één fractie in bijvoorbeeld het parlement of de gemeenteraad.

Een regering is verantwoordelijk voor het uitvoeren van de wetgeving, die goedgekeurd is door het parlement. De federale regering bestaat uit de ministers en de staatssecretarissen, de Vlaamse regering bestaat uit de ministers en de Brusselse regering bestaat uit de ministers en de staatssecretarissen. In België wordt de regering onrechtstreeks benoemd. Dat betekent dat de bevolking niet rechtstreeks stemt op wie minister wordt en dus in de regering zit, maar dat het parlement, waarvan de leden wel rechtstreeks door de bevolking gekozen worden, dat doet.

Een schepen is een lid van het college van burgemeester en schepenen en bevoegd voor een aantal specifieke bevoegdheden, bv. financiën, mobiliteit, onderwijs … Als scouts- en gidsengroep is de schepen van jeugd je voornaamste aanspreekpunt binnen het schepencollege. Vaak is deze schepen ook adviserend lid van de jeugdraad.

In de federale en Brusselse regering zitten er naast ministers ook staatssecretarissen in de regering. Deze hebben een eigen beleidsterrein en leggen zelf verantwoording af bij het parlement. Staatssecretarissen worden toegevoegd aan een minister en hebben geen stemrecht als de regering besluiten neemt.

Bij stemrecht heb je het recht om te stemmen, maar moet je niet verplicht naar de stembus gaan. In Vlaanderen is er stemrecht vanaf 16 jaar voor de Europese parlementsverkiezingen en vanaf 18 jaar voor de lokale verkiezingen. In Brussel is er stemrecht vanaf 18 jaar voor de Vlaamse parlementsverkiezingen. Ook als je stad of gemeente een referendum of volksraadpleging houdt, is er stemrecht. De leeftijd kan verschillen naargelang de stad of gemeente bepaalt.

Aan de hand van verkiezingen kiest de bevolking hun volksvertegenwoordigers, bv. in het parlement, de gemeenteraad … De eerstvolgende Europese, federale en regionale (onder meer de Vlaamse en Brusselse) verkiezingen vallen op zondag 9 juni 2024. De eerstvolgende lokale verkiezingen, voor de provincieraad, de gemeenteraad en, in Antwerpen, de districtsraad vallen op zondag 13 oktober 2024.

De Vlaamse Jeugdraad is de officiële adviesraad voor de Vlaamse Regering over alle domeinen die kinderen, jongeren en hun organisaties in Vlaanderen aanbelangen. Ze zorgen ervoor dat de stem van kinderen en jongeren tot de beleidsmakers reikt en verdedigen de belangen van jeugdwerkorganisaties in Vlaanderen en Europa. Ook Scouts en Gidsen Vlaanderen is vertegenwoordigd in de Vlaamse Jeugdraad. De Vlaamse Jeugdraad is niet de koepel van de lokale jeugdraden in Vlaanderen.

Een volksvertegenwoordiger is een lid van een parlement en is verkozen door de bevolking om in dat parlement te zetelen. Om verkozen te worden moet een kandidaat-volksvertegenwoordiger op een kandidatenlijst van een partij staan. Verschillende volksvertegenwoordigers verenigen zich in een fractie.